Nowe rozwiązania mieszkaniowe dla osób starszych mogą wkrótce zmienić codzienność tysięcy mieszkańców naszego regionu. Planowana zmiana przepisów ma odpowiedzieć na najczęstsze bolączki seniorów, dla których codzienne funkcjonowanie w dotychczasowych mieszkaniach staje się coraz trudniejsze. Na czym polega rządowa propozycja i co warto wiedzieć już dziś? Sprawdzamy, jak w praktyce może wyglądać zamiana mieszkania na bardziej dostosowane do wieku, bez utraty prawa własności.
Nowelizacja z myślą o bezpieczeństwie i komforcie seniorów
Ministerstwo do spraw polityki senioralnej pracuje nad ustawą, która ma umożliwić osobom starszym zamianę dotychczasowego mieszkania na lokal komunalny dostosowany do ich potrzeb. Najważniejsze: seniorzy pozostaną właścicielami swoich mieszkań, które wynajmą gminie. Tym samym – jeśli zdecydują się wrócić do dawnego lokalu lub gdy ich sytuacja się zmieni, zachowają pełnię praw, a po ich śmierci mieszkanie wróci do rodziny. Projekt autorstwa Marzeny Okły-Drewnowicz przeszedł już pierwszy etap prac w Radzie Ministrów. Nowe przepisy mają wejść w życie od 1 stycznia 2026 roku.
Dlaczego potrzeba takich zmian?
Polska społeczeństwo się starzeje – dzisiaj osoby powyżej 60. roku życia stanowią ponad jedną czwartą wszystkich mieszkańców kraju, a w regionach takich jak nasz ten odsetek może być jeszcze wyższy. Według prognoz do połowy wieku przekroczy nawet 40%. Wiele osób starszych żyje dziś w blokach bez wind, nierzadko na wysokich piętrach, co skutecznie ogranicza ich samodzielność. Zjawisko to nazywa się potocznie „więzieniem czwartego piętra”. Brak windy i dostosowania budynków sprawia, że seniorzy często stają się odizolowani od życia społecznego i potrzebują wsparcia.
Co zyskają osoby starsze i ich rodziny?
Najważniejsze założenie nowej ustawy to zapewnienie seniorom mieszkań na parterze lub w budynkach wyposażonych w windy – czyli takich, które ułatwią codzienne funkcjonowanie. W zamian za wynajęcie swojego mieszkania gminie, starsza osoba otrzymuje dostęp do lokalu komunalnego, nie tracąc przy tym majątkowych praw. To rozwiązanie sprawia, że w razie zmiany sytuacji życiowej możliwy jest powrót do własnego mieszkania, a po śmierci seniora lokal nie przepada, tylko wraca do bliskich.
Kto może skorzystać z programu?
Przewidziane zmiany obejmą właścicieli mieszkań, szczególnie tych mieszkających na wyższych piętrach w blokach pozbawionych wind. Co istotne, przy ubieganiu się o zamianę lokalu nie będą obowiązywały kryteria dochodowe, jakie obecnie stosuje się przy przydziale mieszkań komunalnych. To duże ułatwienie dla wielu seniorów, którzy dotąd nie kwalifikowali się do uzyskania takiego wsparcia.
Jak przygotować się do zamiany mieszkania?
Warto już teraz zainteresować się, jakie możliwości oferuje gmina – nie wszystkie samorządy dysponują odpowiednią liczbą mieszkań, które mogłyby zostać udostępnione seniorom po wejściu w życie ustawy. Dobrze jest skontaktować się z lokalnym wydziałem mieszkalnictwa lub ośrodkiem pomocy społecznej, by poznać szczegóły planowanych rozwiązań. Kluczowe będzie też sprawdzenie, czy mieszkanie, które mogłoby zostać wynajęte gminie, nie ma nieuregulowanych spraw własnościowych czy zadłużenia.
Nowe zadania dla samorządów
Rządowe propozycje wymagają od gmin nie tylko przygotowania odpowiednich zasobów, ale także stworzenia przejrzystych procedur obsługi programu zamiany lokali. Samorządy będą musiały zapewnić mieszkania spełniające określone standardy – zlokalizowane na najniższych kondygnacjach lub z dostępem do windy. Największe miasta, dysponujące rozbudowaną bazą komunalną, prawdopodobnie wdrożą nowe zasady jako pierwsze. To jednak wyzwanie także dla mniejszych miejscowości.
Dlaczego to rozwiązanie może się opłacać także gminom?
Wprowadzenie modeli zamiany mieszkań to nie tylko wsparcie dla osób starszych, ale także szansa na większą rotację w lokalach komunalnych. Gminy zyskają dostęp do nowych mieszkań, które będą mogły przeznaczyć dla oczekujących na lokale socjalne czy komunalne. Z kolei seniorzy zyskają większą szansę na samodzielność i aktywność, co w dłuższej perspektywie ograniczy konieczność korzystania z domów pomocy społecznej i przyniesie oszczędności budżetowi miasta.
Kiedy możemy spodziewać się zmian?
Projekt ustawy znajduje się obecnie na etapie konsultacji społecznych. Jeśli proces legislacyjny przebiegnie zgodnie z planem, nowy system może zacząć obowiązywać za niespełna dwa lata. W pierwszej kolejności nowe rozwiązania prawdopodobnie pojawią się w dużych miastach, gdzie łatwiej o dostępność odpowiednich mieszkań komunalnych. Docelowo skorzystać na nich może nawet ponad 600 tysięcy seniorów, jednak pełne wdrożenie będzie rozłożone w czasie, a tempo zależy od gotowości poszczególnych samorządów.
Z perspektywy mieszkańca – czy warto śledzić te zmiany?
Nadchodząca reforma to realna szansa dla wielu osób starszych na poprawę jakości życia bez konieczności rozstawania się z własnym mieszkaniem. Skorzystają też rodziny, które nie będą musiały obawiać się utraty rodzinnego majątku. Warto śledzić postępy prac nad ustawą i już teraz pytać w urzędach miasta lub gminy, jak lokalne samorządy przygotowują się do nowych rozwiązań – to od ich determinacji i możliwości zależeć będzie tempo wprowadzania zmian.